Dikrand­tonderzwam

Verspreiding van de dikrand­tonderzwam

De dikrandtonderzwam komt wijdverspreid voor in tropische tot subtropische gebieden. In het Holarctische gebied komt hij voor in mediterrane tot gematigde streken.

In Europa wordt de soort aangetroffen in door de Middellandse Zee en de oceanen beïnvloede gebieden, van Italië, Spanje en Griekenland noordwaarts tot aan de Hebriden, Denemarken en de Baltische staten. Deze soort komt niet voor in Scandinavië, Rusland en Wit-Rusland.

In Nederland komt deze zwam zeer algemeen in het hele land voor, maar minder op kleigebieden in het noorden en westen van het land.

Habitat

De dikrandtonderzwam is een necrotrofe (zwakte)parasiet die door wonden aan de voet van vooral oude, levende bomen binnendringt. Door de aantasting de loof- en naaldbomen ontstaat witrot in het aangetaste hout. Hierdoor wordt de boom verzwakt. De vruchtlichamen bevinden zich soms op enige hoogte boven de grond, maar meestal niet verder dan enkele meters.

Deze soort wordt het meest aangetroffen op beuk en eik en verder op linde, populier, wilg, kastanje, esdoorn en berk. Het betreft dus boomsoorten die allemaal een flinke omvang kunnen krijgen. Deze soort komt weinig op naaldhout voor. 

Deze zwam komt vooral voor op alleenstaande bomen zoals in parken, plantsoenen en lanen. Oude exemplaren van de dikrandtonderzwam kunnen 60 cm breed en 20 cm dik worden.

Hij kan enkele jaren voortleven op de overblijfselen van de waardbomen die zijn gestorven of op hun stronken. Hierdoor wordt deze zwam ook vaak aangetroffen op dood hout.

Beschrijving

De dikrandtonderzwam is een steelloze, consolevormige paddenstoel die breed op het substraat groeit. Het 4 tot 10 cm dikke vruchtlichaam is meestal 10 tot 30 cm breed en steekt 10 tot 35 cm uit het substraat. Het oppervlak is nauwelijks gezoneerd, maar eerder golvend en bobbelig en bedekt met een harde, niet in te drukken korst (in tegenstelling tot de platte tonderzwam). 

De bovenkant van de dikrandtonderzwam is roodbruin gekleurd en, net zoals bij de platte tonderzwam, vaak bedekt met roestbruin sporenstof. Oudere exemplaren zijn vaak donker tot zwartbruin. De rand van het vruchtlichaam is crèmekleurig tot wit en bolvormig.

De onderkant is crème tot witkleurig en bedekt met poriën welke 10-15 mm lang zijn. Er zitten 4-5 poriën per mm. De onderkant wordt bruin wanneer er op verse fruitlichamen wordt gedrukt. De meerjarige vruchtlichamen vormen verschillende poriënlagen. De trama is erg dik (bij jonge vruchtlichamen meerdere malen de lengte van de poriën), taai en vezelig.

Jonge vruchtlichamen zijn soms moeilijk te onderscheiden van de platte tonderzwam. Een duidelijk onderscheidend kenmerk is de sporengrootte. De sporen van de dikrandtonderzwam zijn ongeveer 9-11 µm lang en 6-8 µm breed, terwijl die van de platte tonderzwam slechts 7-8 µm lang en 4- 5-6 µm breed zijn.

Weetjes

• De beroemde paardenkastanje in de tuin van het Anne Frank Huis in Amsterdam is een van de slachtoffers van de dikrandtonderzwam.
• Vanwege zijn uitstekende tondeleigenschappen werd de dikrandtonderzwam in de jonge of nieuwe steentijd aantoonbaar gebruikt voor het aansteken van vuur.
• Het mycelium kan worden gebruikt om brandwerend isolatiemateriaal te maken.

Bronnen

• NMV Verspreidingsatlas Paddenstoelen,  1\ november 2023, https://www.verspreidingsatlas.nl/0319020
• Dikrandtonderzwam. (2023, september 29). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Opgehaald 15:03, november 17, 2023 van https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dikrandtonderzwam&oldid=66068824.
• Seite „Wulstiger Lackporling“. In: Wikipedia – Die freie Enzyklopädie. Bearbeitungsstand: 19. September 2023, 14:29 UTC. URL: https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Wulstiger_Lackporling&oldid=237465889 (Abgerufen: 17. November 2023, 15:03 UTC)