Houtpantserjuffer

Beschrijving van de houtpantserjuffer

Leefgebied

Mondiaal

De houtpantserjuffer komt voor in Zuid-Europa, Centraal-Europa en Noord-Afrika. In het oostelijke Middellandse Zeegebied komt de oostelijke houtpantserjuffer (Chalcolestes parvidens) voor. Overlappende gebieden van de beide soorten bevinden zich in Italië en de Balkan.

Europa

Het verspreidingsgebied strekt zich uit over Centraal-Europa en Zuid-Europa. De houtpantserjuffer ontbreekt in Scandinavië en grote delen van Oost-Europa. De soort wordt sinds 2009 ook in Groot-Brittannië waargenomen.

Nederland

De houtpantserjuffer komt in heel Nederland voor op plaatsen met bomen of struiken aan de waterkant. De soort ontbreekt alleen in grote open polders en zeekleigebieden, waar dergelijke begroeiing ontbreekt.

Habitat

De houtpantserjuffer leeft in stilstaand of langzaam stromend water in sloten, vijvers, meren en kanalen, met overhangende wilgen, elzen of berken die worden gebruikt voor de voortplanting.

Van de Europese pantserjuffers is de houtpantserjuffer samen met de oostelijke houtpantserjuffer de enige soort die eieren bij stromend water afzet.

De imago’s worden vaak aangetroffen in struiken die over of langs het water groeien. De larven leven in de oeverzone, tussen water- en oeverplanten, maar ook op de bodem tussen dood organisch materiaal.

Herkenning

De houtpantserjuffer is de langste soort pantserjuffer, met een lengte van 40 tot 50 mm en een spanwijdte van 50 tot 60 mm.

Het achterhoofd is geheel donker. Op de zijkant van het borststuk loopt vanuit de metaalgroene bovenzijde een puntige uitstulping in de lichte onderzijde (het zogenaamde ‘schiereilandje’). De pterostigma’s zijn effen geel gekleurd en lichter dan bij ander pantserjuffers. Bij het ouder worden veranderd de kleur naar koper- of bronstinten.

De mannetjes hebben geen blauwe berijping op het achterlijf en de bovenste achterlijfaanhangsels zijn licht van kleur. De onderste achterlijfaanhangsels zijn kort en recht.

Het vrouwtje heeft grove tanden op haar legapparaat.

Larve

De larven zijn 23-29 mm lang, waarvan de procten 7-9 mm lang zijn. Het vangmasker is veel langer dan breed en komt tot aan het achterste potenpaar.

Voedsel

De houtpantserjuffer is roofzuchtig en eet voornamelijk kleine insecten. De larven jagen op kleine waterdieren zoals andere insectenlarven of kleine schaaldieren.

Weetjes

• Larvenhuidjes zijn te vinden op waterplanten in de oeverzone van de voortplantingswateren op enkele decimeters tot enkele meters hoogte.
• In zithouding houden houtpantserjuffers hun vleugels half gespreid, in tegenstelling tot andere juffers.
• Van de Europese pantserjuffers is de houtpantserjuffer samen met de oostelijke houtpantserjuffer de enige soort die eieren bij stromend water afzet.

Gedrag

De imago’s zijn vaak te vinden op beschutte plaatsen op enige afstand van het water, zoals bosranden, struiken en ruigten. De eitjes worden afgezet onder de bast van takken die over (of vlak bij) het water hangen. Allerlei boom- en struiksoorten worden hiervoor benut. Als het aanbod van over het water hangende takken klein is, zitten meerdere eiafzettende paartjes bij elkaar.

Voor de jacht, rijping, rust en het zoeken naar een partner gebruikt de houtpantserjuffer beschutte plekken die op enige afstand van het water liggen, zoals bosjes, hagen, open plekken in het bos, boslanen, ruigten en tuinen.

Mobiliteit

De houtpantserjuffer is mobiel genoeg om nieuwe geschikte gebieden snel te koloniseren.

Vliegtijd

De vliegtijd van de houtpantserjuffer loopt van eind juni tot begin november met de hoogste dichtheid in augustus en eerste helft september.

Levenscyclus

Eitjes

De eitjes worden in tandem afgezet onder de bast van houtige takken die over (of vlak bij) het water hangen. Hierbij gebruikt het vrouwtje haar legboor om gaatjes te prikken om 200 eitjes te leggen. De boom of struik reageert hierop met een lichte galvorming. Hierdoor zijn gebruikte takken te herkennen aan een dubbel spoor van bobbeltjes, waaronder de eitjes zich bevinden.

De eitjes ontwikkelen zich snel gedurende een paar weken en gaan dan in diapauze. In deze staat is de ontwikkeling van de eitjes erg traag en in deze staat overwinteren ze. Het volgend voorjaar komen de eitjes uit.

Larven

Bij het uitkomen van de eitjes vallen de larven in het water en beginnen ze zich te ontwikkelen. De groei is snel en de volwassenen kunnen binnen een paar maanden tevoorschijn komen. De larvale fase duurt twee tot drie maanden. De larven sluipen uit van eind juni tot in oktober.

Imago’s

Na het uitsluipen vliegen de jonge imago’s weg van het water om volwassen te worden. In deze fase van hun levenscyclus kunnen ze zich nog niet voortplanten. Ze hebben tijd nodig om hun voortplantingsorganen te ontwikkelen.

Deze periode voorkomt dat de volwassenen te vroeg in het seizoen broeden. Als de vrouwtjes namelijk vroeg in het jaar eieren leggen, ontwikkelen de eieren zich wanneer het te warm is om in diapauze te gaan. Ze kunnen dan voor de winter uitkomen en de larven zullen dan sterven wanneer het winter wordt.

Wanneer ze volledig volwassen zijn, keren de imago’s terug naar het water en beginnen ze zich voort te planten.

Predatie

Predatoren van de larven zijn vissen, grotere waterinsecten en amfibieën. Op de imago’s wordt gejaagd door vogels, spinnen en andere insectenetende dieren.

Bedreiging

Bedreigingen voor de houtpantserjuffer zijn verlies van leefgebied door verdroging, verstedelijking en intensivering van de landbouw, watervervuiling, klimaatverandering en de introductie van invasieve exoten.

Bescherming

De houtpantserjuffer wordt indirect beschermd door diverse wetten en regelgeving zoals de Flora- en Faunawet, de Europese habitatrichtlijn en Natura 2000.

Bronnen

• Houtpantserjuffer. (2024, februari 29). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Opgehaald 18:03, oktober 28, 2024 van https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Houtpantserjuffer&oldid=67119167.
• Vlinderstichting, 2024 De Vlinderstichting | Libel: houtpantserjuffer / Chalcolestes viridis Geraadpleegd op 29 oktober 2024
• Seite „Weidenjungfer“. In: Wikipedia – Die freie Enzyklopädie. Bearbeitungsstand: 9. Juni 2023, 20:37 UTC. URL: https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Weidenjungfer&oldid=234465058 (Abgerufen: 28. Oktober 2024, 18:04 UTC)
• Wikipedia contributors. (2023, January 5). Chalcolestes viridis. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 18:04, October 28, 2024, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chalcolestes_viridis&oldid=1131646081