Steenhommel

Leefgebied van de steenhommel

De steenhommel komt breed verspreid voor en wordt meestal aangetroffen in gematigde streken beneden de poolcircel. De soort  komt voor in Europa, West-Azië en Noord-Afrika. In Nederland is de soort algemeen en komt deze talrijk voor.

Habitat

De nesten worden in veel verschillende habitats aangetroffen zoals in vrijwel alle halfopen tot zeer open landschappen. In het rivierengebied en in steden komen ze ook veel voor maar op de Waddeneilanden komen ze weinig voor. Ze nestelen onder stenen en boomwortels, maar ook bovengronds. 

Herkenning

De vrouwtjes zijn goed te onderscheiden van andere soorten doordat ze een geheel zwart behaard lichaam hebben met een bruinrode achterlijfspunt. Mannetjes hebben een geel behaarde kop en hebben een gele kraag. De achterschenen zijn voorzien van zwarte haren. De koningin heeft een ronde haarloze bult op het zesde tergiet (rugplaatje). Ze hebben een korte tong.

De koningin wordt 20 tot 22 mm lang, de werksters 12 tot 16 mm en de mannetjes 14 tot 16 mm. 

Voedsel

Steenhommels eten meestal stuifmeel en nectar.  Vroeg in het jaar vooral foerageren ze op wilg en klein hoefblad. Daarna veel op paardenbloem. Later in het jaar op witte dovenetel, zenegroen, hondsdraf, witte klaver, koolzaad en distel.

Weetjes

• Ze kunnen meer dan 1500 meter vliegen om beter voedsel te zoeken.
• Werksters proberen soms de eieren van de koningin op te eten. De koningin probeert vaak dit te voorkomen, maar de werksters slagen vaak in hun pogingen. Hoewel de koningin geen poging doet om werkster die dit doen te verwonden, bedreigt ze ze wel met haar onderkaak of slaat ze ze soms met haar kop.

Gedrag

De nestzoekende koninginnen zijn te zien van midden maart tot eind mei, de werksters van eind april tot eind september en de jonge koninginnen en mannetjes van eind juli tot begin oktober.

Mannetjes gebruiken feromonen om vrouwtjes aan te trekken. Ze vliegen rond en markeren plekken met deze feromonen via hun labiale klier. Deze afscheidingen zijn zeer soortspecifiek en verminderen waarschijnlijk de paring tussen soorten aanzienlijk.

Het is gebleken dat mannetjes veel verder vliegen dan werksters. Dit gedrag kan bijdragen tot grotere genetische variatie, aangezien de populaties divers lijken en inteelt voorkomen wordt. Werksters daarentegen blijven meestal dichter bij het nest en helpen bij de bouw van het nest. Er lijkt geen hiërarchie tussen werksters te zijn, wat verschilt van veel andere soorten.

Werksters bouwen meestal cellen, terwijl de koningin haar dominantie over elke eicel laat gelden. Omdat de werksters echter vaak de eieren van de koningin eten, vermindert dit de dominantie van de koningin. Verder is gebleken dat werksters die agressiever zijn ook meer kans hebben op het produceren van eieren.

Voortplanting

Het nest zit onder stenen, in muurspleten of in schuren en stallen, maar ze worden ook wel ondergronds aangetroffen. Een volgroeide kolonie van de steenhommel bestaat uit zo’n 100 tot 300 werksters

Ze kunnen veel warmte produceren door de samentrekking van hun borstspieren. Deze warmte gebruiken ze om hun broedsel te verwarmen en uit te broeden. Hierdoor kunnen ze ook helpen bij het reguleren van de temperatuur van het nest in het algemeen.

Predatie

Deze soort wordt geparasiteerd door de koekoekshommel, waarvan de koningin een sterke gelijkenis vertoont met de steenhommel.

Verder zijn insectenetende vogels belangrijke vijanden. Insecteneters als veldmuizen, spitsmuizen en dassen vreten hele nesten van hommels leeg.

Bedreiging

In Nederland is de situatie voor bijen en hommels extra zorgelijk, wat een gevolg is van de intensieve landbouw, met het hoogste bestrijdingsmiddelengebruik per hectare in Europa. Een verbod op schadelijke bestrijdingsmiddelen in de landbouwgebieden is nodig.

Bronnen

• Steenhommel. (2022, juli 27). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Opgehaald 13:20, juli 20, 2023 van https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Steenhommel&oldid=62514471.
• EIS Verspreiding Insecten, 20 juli 2023, https://www.verspreidingsatlas.nl/9900290
• Seite „Steinhummel“. In: Wikipedia – Die freie Enzyklopädie. Bearbeitungsstand: 25. Mai 2023, 12:18 UTC. URL: https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Steinhummel&oldid=234021523 (Abgerufen: 20. Juli 2023, 13:21 UTC)
• Wikipedia contributors. (2023, June 16). Bombus lapidarius. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 13:21, July 20, 2023, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bombus_lapidarius&oldid=1160506151